Tegoroczne obchody rocznicy największej bitwy stoczonej przez żołnierzy AK w południowo - wschodniej Polsce zaplanowane zostały na dwa sierniowe dni i miały się składać z pięciu części. Niestety pogoda zmusiła organizatorów do odwołania części plenerowej.

23 sierpnia (sobota) o godz. 16.00 w Braciejowej poświęcono nową tablicę na obelisku, upamiętniającym poległych Żołnierzy Armii Krajowej i cywilne ofiary walk frontowych. Obelisk usytuowany przy drodze Braciejowa - Południk - odsłonięty w 1974 roku, musiał zawierać informację upamiętniającą zarówno poległych żołnierzy AK, jak i prześladujących ich żołnierzy Armii Czerwonej. Treść tablicy od samego początku budziła kontrowersję w środowisku byłych żołnierzy AK oraz mieszkańców, którzy boleśnie odczuli poczynania "wyzwolicieli". Wielu żołnierzy Polskiego Państwa Podziemnego i ich rodzin zostało wywiezionych na "nieludzką ziemię", skąd już nigdy nie wróciło, a ludność cywilna została przez żołnierzy Armii Czerwonej ograbiona z już i tak skromnego mienia. Tablicę udało się po długich staraniach zmienić dzięki staraniom Zarządu Środowiska 5 Pułku Strzelców Konnych AK w Dębicy ŚZŻAK, który wystąpił z wnioskiem do Wojewódzkiego Komitetu Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w Rzeszowie, w sprawie zmiany treści tablicy na w/w pomniku.

Odsłonięcia tablicy dokonali: mjr Zbigniew Lazarowicz "Bratek", syn Adama Lazarowicza "Klamry" dowódcy obwodu AK Dębica "Deser", mjr Jerzy Krusenstern "Tom" (uczestnicy bitwy na Kałużówce) oraz por. Edmund Książek - Wiceprezes ŚZŻ AK Środowiska 5 Pułku Strzelców Konnych AK w Dębicy. Następnie uroczystego poświęcenia pomnika dokonał ksiądz Ryszard Piasecki, proboszcz parafii św. Jadwigi w Dębicy w asyście księdza Czesława Frączka, proboszcza parafii Gumiska. Kolejnym punktem uroczystości było złożenie kwiatów i zapalenie zniczy: kwiaty w imieniu rodziny Lazarowiczów złożyli mjr Zbigniew Lazarowicz z synem, delegacja ŚZŻ AK Środowiska 5 Pułku Strzelców Konnych AK w Dębicy oraz władze gminy Dębica. Następnie wręczono medale przyznane z okazji 25-lecia Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej w Dębicy niemogącym przybyć na majową galę: Zbigniewowi Lazarowiczowi oraz księżom proboszczom.

Druga część obchodów miała miejsce w Głobikowej gdzie z żołnierzami Armii Krajowej spotkała się młodzież okolicznych szkół oraz mieszkańcy. Z powodu złej pogody spotkanie odbyło się w Szkolnym Schronisku Młodzieżowym "Rozdzielnia Wiatrów", gdzie miała miejsce prezentacja żołnierzy AK, którzy przyjechali na uroczystości. Po niej nastąpiła część artystyczna słowno - muzyczna przygotowana przez młodzież z Publicznego Gimnazjum w Gumniskach.

Bardzo miłym akcentem było złożenie życzeń i wręczenie prezentu z okazji 90. rocznicy urodzin, które przypadły dzień wcześniej mjr. Jerzemu Krusensternowi i odśpiewanie dwustu lat. Później uczestnicy spotkania zostali zaproszeni na żołnierską grochówkę. Po posiłku o wspomnienia z koncentracji do Akcji "Burza", walk w obronie pacyfikowanych Gumnisk oraz walk na Kałużówce i wychodzeniu z lasu poproszeni zostali jej dwaj uczestnicy, panowie: Zbigniew Lazarowicz i Jerzy Krusenstern. Ich relacje w ciekawy sposób uzupełnił mieszkaniec Gumnisk, który wraz z matką został uprowadzony przez Niemców z grupą ludności cywilnej i był naocznym świadkiem walk żołnierzy AK z niemiecką ekspedycją.

Na zakończenie niezwykle wzruszających wspomnień członkowie grupy Narodowa Dębica przygotowali na wieży widokowej podświetlany napis "BURZA 44", AK, kotwice Polski Walczącej, z dedykacją dla żołnierzy Armii Krajowej.

Program niedzielnych uroczystości został zmodyfikowany z powodu ulewnego deszczu. Obchody z polany Kałużówka przeniesiono do Gumnisk, gdzie o godz. 10.00 rozpoczęła się uroczysta Msza św. koncelebrowana w intencji poległych i żyjących uczestników bitwy. Eucharystii przewodniczył i homilię wygłosił ordynariusz tarnowski ks. biskup Andrzej Jeż.

Po mszy św. w imieniu uczestników tamtych wydarzeń przemawiał świadek i uczestnik bitwy 89 letni mjr. Zbigniew Lazarowicz, syn zamordowanego przez UB komendanta obwodu dębickiego Armii Krajowej. Wspominał on tamte wydarzenia, swojego ojca, którego miejsce pochówku do dzisiaj nie jest znane. Ciepło mówił o swoich poległych kolegach oraz tych, których w tym roku zabrakło, bo odeszli na wieczną wartę. Wspominał m.in. braci Kemmerów, Tadeusza, który zmarł na skutek ran odniesionych w bitwie na Kałużówce oraz zmarłego dwa miesiące temu Kazimierza, którzy pochowani są na cmentarzu parafialnym w Dębicy. Major "Bratek" znaczną część swego wystąpienia poświęcił ks. kapelanowi Stanisławowi Bartoszowi ps. "Mieczyk". Wyświeconemu w czasie wojny w tajnym seminarium duchownym, młodemu, niezwykle odważnemu i zaangażowanemu kapłanowi, który spowiadał i odprawiał mszę św. dla żołnierzy i ukrywających się konspiratorów, na ochotnika pełnił posługę sanitariusza, brał udział w akcjach na pierwszej linii m.in. w akcji przeciw oddziałowi pacyfikującemu Gumniska i zagrzewającemu swoją postawą i męstwem żołnierzy do walki, niósł pociechę i dodawał otuchy. Swoje wystąpienie zakończył propozycja ufundowania tablicy pamiątkowej dla zmarłego na gruźlicę w 1946 r. ks. "Mieczyka".

Po nabożeństwie uformował się pochód z pocztami sztandarowymi, orkiestrą wojskową i kompanią honorową, który wyruszył pod zespół szkół, gdzie wmurowane są tablice poświęcone mjr. Adamowi Lazarowiczowi. Tam miała miejsce dalsza część uroczystości. Odczytany został apel poległych, kompania wojska oddała salwę honorową, a delegacje: kombatantów, parlamentarzystów, samorządowców, policji, Straży Miejskiej i przedstawicieli instytucji (w tym Muzeum AK w Krakowie) złożyły pod tablicą wieńce i wiązanki kwiatów. Ze względu na niesprzyjającą pogodę organizatorzy zrezygnowali z koncertu melodii patriotycznych, orkiestra wojskowa odegrała Pierwszą Brygadę - pieśń reprezentacyjną Wojska Polskiego, zrezygnowano również z rekonstrukcji bitwy na Kałużówce.

Po złożeniu kwiatów, goście zostali zaproszeni do szkoły, gdzie obejrzano Izbę Pamięci, a następnie poczęstowano uczestników grochówką i herbatą.

W ramach uroczystości w Muzeum Regionalnym w Dębicy została przygotowana wystawa czasowa, poświęcona konspiratorom ziemi dębickiej i Akcji "Burza". Wystawę przygotował kustosz Tomasz Czapla. Składa się z bogatego zbioru fotografii i uzupełniających część ikonograficzną eksponatów z epoki. Wprowadzenie do wystawy wygłosił Jacek Dymitrowski - dyrektor Muzeum.

Wystawę zwiedzili mjr "Bratek" i mjr "Tom", wspominając rozpoznawane na fotografiach osoby. Panowie imponowali zwiedzającym swoją pamięcią, chętnie dzieląc się wspomnieniami i odpowiadając na pytania zwiedzających. Niektórzy z gości korzystając z obecności świadków historii dopytywali o swoich krewnych.

Pomysłodawcą, organizatorom i wykonawcą oprawy tych wspaniałych uroczystości należą się słowa najwyższego uznania.

Delegacja Muzeum i krakowskich kombatantów nie zapomniała o odwiedzeniu dębickich cmentarzy i zapaleniu zniczy na grobach dowódców i kolegów.

tekst i fot. Małgorzata Koszarek

**********

Wystąpienie mjr. Zbigniewa Lazarowicza, plik pdf >>>

**********