1 marca 2012 roku w Muzeum Armii Krajowej im. Gen. Emila Fieldorfa "Nila" wystąpił Wojciech Baliński, historyk, kiedyś pracownik Muzeum, autor książki "Człowiek w cieniu. Tadeusz Pełczyński. Zarys biografii" (Księgarnia Akademicka, Kraków 1994). Wykład został poświęcony osobie gen. bryg. Tadeusza Pełczyńskiego "Grzegorza" (1892-1985), wybitnego oficera polskiego wywiadu czasów II Rzeczypospolitej oraz wojny i okupacji.

T. Pełczyński swoją działalność niepodległościową rozpoczął w wieku młodzieńczym, bo jako uczestnik strajku szkolnego 1905 r. W czasie studiów na Uniwersytecie Jagiellońskim był członkiem Polowych Drużyn "Sokoła" oraz Związku Młodzieży Polskiej "Zet". W latach 1914-1917 dowodził plutonem i kompanią piechoty w Legionach Polskich, batalionem zaś w wojnie z bolszewikami. Ukończył elitarną Wyższą Szkołę Wojenną i uzyskał dyplom naukowy oficera Sztabu Generalnego. W latach 1927-1939 r. związany był z II Oddziałem Sztabu Generalnego Wojska Polskiego (komórką organizacyjną zajmującą się szeroko pojętym wywiadem i kontrwywiadem). Dwukrotnie pełnił funkcję szefa oddziału. Od stycznia 1939 r. dowodził piechotą dywizyjną w 19 Dywizji Piechoty. Od 5 do końca września dowodził samodzielnym zgrupowaniem na tyłach Wehrmachtu w Lasach Przysuskich. W czasie okupacji podjął działalność konspiracyjną. W latach 1940-1941 był komendantem Okręgu Lublin ZWZ-AK. W okresie od lipca 1941 r. do października 1944 r. sprawował funkcję szefa Sztabu Komendy Głównej ZWZ/AK. W lipcu 1943 r. objął ponadto stanowisko Zastępcy Komendanta Głównego AK. Gen. Pełczyński był współtwórcą koncepcji wyzwoleńczej akcji "Burza" (autor nazwy). Jego opinie i argumenty miały znaczący wpływ na decyzję o wybuchu powstania warszawskiego, podjętą przez Jana Stanisława Jankowskiego, delegata Rządu RP na Kraj oraz gen. Tadeusza Komorowskiego "Bora" Komendanta Głównego AK.

Po upadku powstania Pełczyński trafił do niemieckiego obozu w Langwasser, a następnie w Colditz. Po wojnie nie wrócił do Polski. Prowadził życie emigranta politycznego jako bezpaństwowiec w Wielkiej Brytanii. Stał się jednym z przywódców emigracji politycznej w środowisku piłsudczykowskim i akowskim. Współtworzył Studium Polski Podziemnej. Był redaktorem i głównym autorem III tomu monumentalnego dzieła historycznego "Polskie Siły Zbrojne w II wojnie światowej" (poświęconego Armii Krajowej) oraz podstawowego dla dziejów AK wydanego drukiem zbioru źródeł "Armia Krajowa w dokumentach". Zmarł i został pochowany w Londynie. W 1995 r. szczątki jego oraz żony ekshumowano, a następnie pochowano na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie w grobie ich syna Krzysztofa, poległego w powstaniu warszawskim.

Spotkanie zgromadziło Kombatantów, nauczycieli i uczniów z Zespołu Szkół Gastronomicznych im. prof. Odona Bujwida w Krakowie oraz innych gości Muzeum. Uzupełnieniem wykładu była prezentacja multimedialna, w której wykorzystano rzadkie materiały fotograficzne oraz dokumenty pochodzące z Centralnego Archiwum Wojskowego.

Tekst Artur Jachna, fot. Karol Kowalski