Infrastruktura transportowa i celna w strtegii rozwoju Małopolski

Modernizacja i rozbudowa infrastruktury zarówno transportowej jak i celnej jest według Stowarzyszenia Gmin Małopolski warunkiem sine qua non pomyślności dalszego rozwoju Małopolski i zwiększania jej potencjału gospodarczego.

Od średniowiecza do dnia dzisiejszego zmieniła się struktura dróg, szlaków handlowych, modernizacji uległy środki transportu, powstały nowe formy poruszania się ludzi i przemieszczenia towarów. Inny jest również przedmiot obrotu handlowego. Nie ulega jednak zmianie sama zasada wskazujący na bezpośredni związek pomiędzy ekonomicznym rozwojem danego regionu a możliwością swobodnego przepływu ludzi, towarów, kapitału, informacji. Gospodarka wolnorynkowa czy swoboda wymiany handlowej stanowią zatem czynnik stymulujący zarówno dla rozwoju infrastruktury transportowej jak i celnej. Należy też zaznaczyć, że korzystny dla danego regionu jest nie tylko efekt w postaci zmodernizowanej infrastruktury ale także sam proces jej modernizacji i rozbudowy, który pozwala na zaangażowanie lokalnych sił roboczych i kapitałowych dla obsługi procesu inwestycyjnego.

W ramach obecnej infrastruktury Stowarzyszenie Gmin Małopolski za najbardziej istotny uważa rozwój dwóch zasadniczych jej elementów. Pierwszym jest komunikacja powietrzna z Portem Lotniczym im. Jana Pawła II w Balicach pod Krakowem. Drugim jest komunikacja lądowa już istniejąca, a także planowana w postaci autostrad A1 i A4.

Międzynarodowy Port Lotniczy w Balicach jest według Stowarzyszenia jednym z najbardziej istotnych elementów funkcjonowania i rozwoju regionu Małopolski. Obejmuje zasięgiem swojego działania obszar w promieniu powyżej stu kilometrów, zamieszkany przez ponad 10 min mieszkańców. Rola Portu Lotniczego polega w szczególności na tym, iż jako położony w pobliżu Krakowa, miasta wpisanego w całości na listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO, stanowiącego wyjątkową trakcję turystyczną i odwiedzanego przez siedmiu na dziesięciu turystów zagranicznych odwiedzających Polskę powinien być w stanie nie tylko obsłużyć ruch turystyczny ale stymulować jego rozwój. Światowe tendencje potwierdzające się również w Polsce, wskazują, że transport powietrzny stale podnosi swoją pozycję zwiększając procentowy udział w transporcie ogólnym. Dotyczy to zarówno osób jak i towarów. Za transportem powietrznym przemawia nie tylko szybkość ale i bezpieczeństwo, a także niższe koszty. Istnienie Międzynarodowego Portu Lotniczego staje się również silnym argumentem przemawiającym zarówno za lokalizacją inwestycji zagranicznych w danym regionie. Stowarzyszenie widzi potrzebę uznania dokończenia rozwoju Portu Lotniczego w Balicach za jeden z priorytetów polityki transportowej regionu. Przez rozwój Portu Lotniczego Stowarzyszenie rozumie nie tylko przebudowę pasa startowego, w sposób umożliwiający obsługę małych, średnich i największych samolotów ale również zmiany organizacyjne pozwalające na swobodne kształtowanie polityki transportowej Portu przez miejscowe organy zarządzające. Tylko w takim bowiem wypadku Międzynarodowy Port Lotniczy w Balicach może myśleć o konkurowaniu nie z lotniskiem w Pyrzowicach ale lotniskiem na Okęciu.

Decydujące znaczenie dla rozwoju regionu małopolskiego ma również rozwój drugiego zasadniczego elementu infrastruktury transportowej tj. komunikacji lądowo - drogowej. W jej ramach szczególnego znaczenia nabiera kwestia autostrad.

Budowa autostrad jest według Stowarzyszenia szansą na zdynamizowanie rozwoju Małopolski. W kręgu zainteresowań gmin małopolskich pozostają planowane autostrady o oznaczeniach Al na kierunku południowo-północnym i A4 na kierunku zachodnio-wschodnim. Właściwe wykorzystanie procesu inwestycyjnego związanego z budową bądź modernizacją już istniejących odcinków autostrad może być czynnikiem aktywizującym rozwój gospodarczy regionu poprzez:
- stworzenie nowych miejsc pracy,
- zapotrzebowanie na materiały budowlane i nowoczesną technologię,
- wykorzystanie odpadów,
- rozwój infrastruktury okołoautostradowej.

Prowadzone badania wskazują, iż zatrudnienie bezpośrednio przy budowie l kilometra autostrady może otrzymać 70 pracowników, w obsłudze administracyjnej, geodezyjnej, prawnej i nadzorze kolejne 12 osób. Nowe miejsca pracy stworzone zostają także w ramach przedsiębiorstw kooperujących przy budowie autostrad, a w szczególności w przedsiębiorstwach transportowych i produkujących asortyment produktów budowlanych (kamieniołomy, żwirownie, zakłady wytwarzające masy bitumiczne, kruszywo). Razem, wokół budowy jednego kilometra, może zostać zatrudnionych do kilkuset osób. Rozpoczęcie inwestycji wywoła również zapotrzebowanie na podstawowe materiały budowlane - cement, kruszywa, bitumy powodując ożywienie tych sektorów gospodarki. Budowa autostrady może okazać się jedyną szansą racjonalnego rozwiązywania problemów związanych z przechowywaniem surowców wtórnych takich jak popioły i żużle z elektrowni, odpady materiałów ogniotrwałych itp. Dla Gmin, których tereny zostają objęte decyzją o ustaleniu lokalizacji autostrady jej budowa oznacza tym samym rozwój infrastruktury około autostradowej w postaci stacji paliw, serwisu technicznego pojazdów, obsługi hotelowej. Z tym wiąże się rozwój sektora finansującego tego typu inwestycje. Rozbudowa połączeń drogowych i bazy hotelowej staje się szansą dla rozwoju turystyki. Oznaczać może to z jednej strony wzrost liczby osób odwiedzających uznane turystyczne miejsca ale z drugiej pozwoli na odkrycie nowych turystycznych atrakcji. Rozwój infrastruktury okołoautostradowej oznacza dla gmin potencjalną szansę zwiększenia dochodów własnych (podatek od nieruchomości, zwiększona kwota z tytułu udziału gminy w podatkach dochodowych). W tym kontekście ostatecznego, trwałego i racjonalnego rozwiązania domaga się kwestia podatku od posiadania środków transportu (stanowiącego dochód własny gminy), którego konstrukcja jest od kilku lat przedmiotem dyskusji stwarzając stan niepewności w trakcie fazy planowania procesu budżetowego. Elementem niepewności związanym z realizacją inwestycji autostradowych jest problem wpływu na środowisko naturalne. Wymaga to przeanalizowania rozwiązań stosowanych w tym zakresie na zachodzie Europy i przeniesienia ich na grunt krajowy.

W aspekcie międzynarodowym rozbudowa autostrad z jednej strony oznacza możliwość gospodarczego wykorzystania centralnego położenia Polski i czerpania zysków z tranzytu odbywającego się na linii Ateny, Rzym, Wiedeń a Skandynawia -zgodnie z przebiegiem autostrady A4. Z drugiej strony modernizacja już istniejącej sieci i budowa nowych połączeń komunikacyjnych pozwoli na szybsze włączenie Polski, a przez to i Małopolski w układy handlowe i gospodarcze, przybliżające do struktur europejskich.

Obawy może jednak wywołać ograniczenie pozycji czynników samorządowych już w procesie planowania, a także budowy i eksploatacji autostrad wyłącznie do opiniowania wniosku o udzielenie wskazań lokalizacyjnych.

Ogólna ocena planów rozwoju infrastruktury transportowej w postaci rozbudowy sieci autostrad skłania do wniosku, iż stanowią one poważaną szansę wzmocnienia potencjału gospodarczego Małopolski, której nie powinno się zmarnować.

W ramach obecnej infrastruktury celnej Stowarzyszenie Gmin Małopolski za najbardziej istotny uważa się rozwój następujących elementów:
- wolnych obszarów celnych
- przygranicznej współpracy.

Kwestię wolnych obszarów celnych Stowarzyszenie Gmin Małopolski postrzega przez pryzmat szerzej współpracy regionalnej pomiędzy państwami Europy Środkowej tj. Polską, Czechami, Słowacją, Węgrami i Słowenią - CEFTA. Podstawą prawną do takiego spojrzenia daje podpisana w Krakowie 21 grudnia 1992 roku umowa regulująca warunki powstania i zasady działania wolnych obszarów celnych. Zgodnie z jej zapisami strony wytworzą stopniowo strefy wolnego handlu i zobowiązują się do wspierania harmonijnego rozwoju stosunków gospodarczych w drodze rozszerzenia wzajemnego handlu oraz stworzenie sprawiedliwych warunków dla konkurencji w handlu. Konsekwencją umowy stały się dodatkowe protokoły i deklaracje (z ostatnią z 14 września br) zmierzające w kierunku przyspieszenia liberalizacji handlu artykułami przemysłowymi, obniżenia stawek celnych na produkty rolne, zharmonizowanie działań w zakresie certyfikatów jakości produktów itp.

Szansę pobudzenia i wspomagania ekonomicznego rozwoju regionu Małopolski Stowarzyszenie upatruje w tworzeniu lokalnych wolnych obszarów celnych, które są przedmiotem innych głosów w dzisiejszej dyskusji. Drugim z elementów szeroko rozumianej infrastruktury celnej, którego rozwój może decydować o ekonomicznej sytuacji Małopolski jest współpraca przygraniczna rozumiana w dwojaki sposób. Po pierwsze w ramach utworzenia Euroregionów (Tatry), po drugie jako bezpośrednia współpraca graniczących ze sobą gmin. W obu przypadkach warunkiem powodzenia jest rozwiązanie problemu ruchu granicznego. Stowarzyszenie od kilku lat stara się współdziałać z Gminami - członkami naszego Stowarzyszenia na rzecz utworzenia dużej liczby punktów małego ruchu granicznego.

W naszym przekonaniu powyższy model współpracy będzie sprzyjał rozwojowi przede wszystkim:
- wzajemnych stosunków gospodarczych,
- usprawnienia ruchu granicznego oraz
- koordynacji polityki ochrony zasobów naturalnych.

Należy zauważyć, że stopień rozwoju infrastruktury transportowej i celnej może być również istotnym elementem rozpatrywanym przez Międzynarodowy Komitet Olimpijski w wypadku dokonania zgłoszenia naszego regionu do organizacji Zimowych Igrzysk 2006 roku.

Kończąc pragnę podkreślić, iż wszystkie powyżej przedstawione opinie znajdowały wyraz w ramach działalności Stowarzyszenia Gmin Małopolskich. W szczególności:
- w formie artykułów w wydawnictwach Stowarzyszenia (Kwartalnik Prezydentów, Burmistrzów, Wójtów i pracowników samorządowych "Wspólnota Małopolska"),
- konferencji tematycznych (I Samorządowa Konferencja Zakopane 27-29 września br),
- w rezolucjach (Rezolucja nr 3 z 31 maja br)
- podawanych do publicznej wiadomości "stanowiskach" (o zawłaszczeniach środków należnych gminom z tytułu podatku od środków transportu),
- skierowanych do stosownych władz apelach, memorandach (np. w sprawie Lotniska w Balicach -Wspólnota Małopolska, czerwiec 1994).

Obecnie kolejną inicjatywą Stowarzyszenie podjęło we współpracy ze środowiskami Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zmierza ona do opracowania pilotażowego modelu przyszłego regionu. Opracowany projekt nosi nazwę "Małopolska Region Funkcjonalny". Stowarzyszenie uznaje, że jednym z zasadniczych kryteriów, które powinno zostać uwzględnione aby określić funkcjonalność regionu Małopolski jest obecna i planowana infrastruktura transportowa i celna.

Grzegorz Kuźma